MEB’in öğretmenlik kariyer yapısı içinde ele alınan konulardan biri olan uzman öğretmenlik, öğretmenlerin kariyer yükselişine olanak tanıyan bir seçenek midir yoksa öğretmenler arasındaki rekabeti arttıran bir uygulama mıdır? Bu yazıda, uzman öğretmen nasıl olunur sorusuna cevap arayacak ve bu konudaki tartışmaları yazımızda ele alacağız…
İçindekiler
Uzman Öğretmen Olma Şartları Nelerdir?
Uzman öğretmenlik kavramı, ilk olarak MEB tarafından 2006 yılında düzenlenen uzman öğretmenlik sınavları sonrasında ortaya çıkmıştır. Öncelikle 2005 yılında yayınlanan “Öğretmenlik Kariyer Basamaklarında Yükselme Yönetmeliği” ile uzman öğretmenliğe yönelik kurallar belirlenmişti. Bu yönetmelikte uzman öğretmenliğin nasıl ele alındığı ve hangi şartların yerine getirilmesi gerektiği açıklanmıştır.
Resmi yönetmeliğe göre uzman öğretmen tanımına şöyledir;
Uzman öğretmen pozisyonuna geçebilmek için, alanına ya da eğitim bilimleri alanına yönelik tezli yüksek lisans eğitimini tamamlamış öğretmenlerde kıdem, hizmet içi eğitim, etkinlikler ve sicil; lisans öncesi ve lisans mezunu öğretmenler ile alanı ya da eğitim bilimleri alanı dışında lisansüstü öğrenimini tamamlamış öğretmenlerde ise kıdem, eğitim, etkinlikler, sicil ve sınav ölçütlerine göre yapılan değerlendirme ve başarı sıralaması sonucunda alanlarında ayrılan kontenjana yerleştirilenler olması gerekmektedir.
Öncelikle 2006 yılında yayınlanan Öğretmenlik Kariyer Basamakları Yönetmeliği ile uzman öğretmen olmak için belirlenmiş olan sınav ve değerlendirmeler düzenlenmişti. Ancak günümüzde yürürlükte olan Öğretmenlik Meslek Kanunu kapsamında hazırlanan Aday Öğretmenlik ve Öğretmenlik Kariyer Basamakları Yönetmeliği ile uzman öğretmenlik sistemi tekrar ele alınmıştır. Bu yönetmelikte öğretmenlerin yılda bir kez yapılacak olan sınavda başarılı olmaları sonucunda hem uzman öğretmenlik hem de başöğretmenlik için unvan yükseltme olanağı resmi bir nitelik kazanmıştır.
Öncelikle, yeni olarak hazırlanan Öğretmenlik Kariyer Basamakları Yönetmeliği ile uzman öğretmen olmak için gerekli şartlar değişmiştir. Bu şartlar şunları içermektedir:
- Aday öğretmenlik dahil olmak üzere en az 10 yıl süreyle öğretmenlik yapmak,
- 180 saatlik uzman öğretmenlik eğitim programını tamamlamak,
- Düzenlenen yazılı sınavda en az 70 puan almak,
- Kademe ilerlemesi durdurma cezası almamış olmak. Bu şartları yerine getiren öğretmenler, uzman öğretmenlik unvanına sahip olarak eğitim kurumlarında görev yapmaya devam edebilirler.
Uzman Öğretmenlik İçin Gerekli Belgeler
Uzman öğretmen olmak için gerekli olan belgeler, başvuru sürecinde tamamlanması zorunlu olan evrakları içermektedir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen bu belgeler, MEBBİS aracılığıyla ilgili okula iletilmelidir. İstenen belgeler arasında şunlar bulunmaktadır:
- Kimlik bilgilerini gösteren belge
- Hizmet içi mesleki belge veya sertifika
- Görevlendirme yazısı
- İlkokullarda Yetiştirme Program (İYEP) görev almış olunmasını belirten belge
- Okul veya kurumun geliştirilmesine yönelik olarak komisyon, kurul veya ekip çalışmalarında yer alınmış olunmasını gösteren belge” olmalıdır.
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından istenen belgeler arasında yer alan bazı belgeler, daha önce yüklenmişse MEBBİS tarafından otomatik olarak kabul edilir. Tüm belgelerin yüklenmesiyle birlikte, sınavına başvurma süreci tamamlanmış olur.
Uzman Öğretmenlik Sınavı Nedir?
Uzman öğretmenlik sınavına başvurma hakkı, meslek alanında en az 10 yıl hizmet veren öğretmenlere verilmektedir. Öğretmenler, zorunlu olarak 180 saatlik süreyle uzman öğretmenlik eğitim programlarını tamamladıkları takdirde, yazılı sınavda katılma hakkı elde ederler.
Uzman öğretmenlik sınavı, tek aşamalı bir yapıya sahiptir ve öğretmenlerin genel kültür ve mesleki bilgi düzeylerini ölçme amacını taşır. Yazılı sınavın konuları arasında şunlar yer almaktadır:
- Öğrenme ve öğretme süreçleri
- Ölçme ve değerlendirme
- Özel eğitim ve rehberlik
- Eğitimde kapsayıcılık
- Çevre eğitimi ve iklim değişikliği
- Sosyal etkileşim ve iletişim
- Eğitim ve Ar-Ge araştırmaları
- Dijital yetkinlik
- Güvenli okul ve okul güvenliği
Öğretmenler, yılda bir kez düzenlenen yazılı sınavda başarılı oldukları takdirde, uzman öğretmenlik süreci de başlamış olur. Ancak, yazılı sınavına girme zorunluluğu olmayan öğretmenler vardır. Bunlar, alan sınırlaması olmaksızın, 10 yıl görev yaptıktan sonra tezli veya tezsiz yüksek lisans eğitimini tamamlamış olan öğretmenlerdir. Bu öğretmenler, yazılı sınavına girmeden direk olarak uzman öğretmenlik başvurusunda bulunabilirler.
Uzman ve Başöğretmenlikte Yaşanan Tartışmalar
Uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik uygulaması, öncelikle öğretmenlerin mesleki gelişim ve eğitimlerini teşvik etme amacıyla ortaya çıkmıştır. Bu uygulama sayesinde öğretmenlerin motivasyonlarının arttırılması ve mesleki gelişimlerine daha fazla önem vermeleri hedeflenmiştir. Ayrıca, bu uygulama aracılığıyla öğretmenlerin mesleki bilgilerinin arttırılması beklenmektedir. Ancak, bu uygulama konusunda tartışmaların diğer tarafı, uzman ve başöğretmenlik konusunda rekabetin arttığı, öğretmenler arasında kaynak sıkıntısı yaratabileceği, yapılan yatırımların etkili olmadığı ve öğretmenlerin yorulmasına neden olabileceği gibi savunuları içermektedir.
Söz konusu uygulama hakkında olumlu ve olumsuz görüşler arasında fikir ayrılığı vardır. Öğretmenler arasında rekabeti arttıran ve kaynak sıkıntısı yaratan bir uygulama olarak görülen uzman ve başöğretmenlik konusunda, eğitim sendikaları tarafından da negatif yorumlar yapılmaktadır. Bunların arasında mesleki gelişimi değil, öğretmenler arasında krizleri arttıran bir uygulama olarak görüşü yer alır.
Bu uygulama hakkında olumsuz görüşleri paylaşanlar, söz konusu eğitim programının ve yazılı sınavın gerçekte öğretmenlerin mesleki bilgi ve yetkinliklerini ölçmediğini savunmaktadırlar. Bu nedenle, yazılı sınav aracılığıyla uzman öğretmen unvanına sahip olan bir öğretmenin gerçekte uzmanlık seviyesinde olup olmadığı hakkında da kuşku bulunmaktadır.
Söz konusu uygulama hakkında eleştiriler arasında, uzman ve başöğretmen olarak atanmış öğretmenlerin daha yüksek maaş alması nedeniyle, aynı işi yapan öğretmenler arasında ayrımcılık yaratılması yer almaktadır. Bu durum eşit işe eşit ücret prensibini ortadan kaldırmaktadır. Öğretmenlik kariyer basamakları etrafındaki tartışmalar bu nedenle mevcut. Sizin görüşleriniz ne olursa olsun, uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik uygulaması konusunda geniş bir tartışma alanı oluşmuş durumdadır.
